https://lia4.lvivcenter.org/pl/themes/socialist-city/Socjalistyczne miasto
Socjalistyczne miasto
ID:
4
Temat zawiera obiekty, zbudowane we Lwowie za czasów radzieckich.
Historia
Za czasów radzieckich przestrzeń
miejska była wypełniona treścią ideologiczną, przestrzeń życia
codziennego – miejsca rozrywki, nauki, konsumpcji i prywatności –
stały się nie mniej ważnymi miejscami walki ideologicznej, niż bardziej
oczywiste, publiczne „miejsca socjalizmu”. Radziecka narracja nadała
nowe znaczenie strukturze i funkcjom miasta. Obiekty przyporządkowane
do tego tematu na interaktywnej mapie reprezentują typowe struktury
przestrzeni socjalistycznej, jej elementy publiczne i prywatne, jej
charakterystyczne budowle, które przypominają dowolną inną przestrzeń
miejską w państwach obozu socjalistycznego. W temacie tym oficjalny
dyskurs i praktyki planowania miejskiego połączone zostały ze wspomnieniami
o budownictwie, życiu i codzienności w socjalistycznym mieście. Dodatkowo
badamy kulturę materialną – poszczególne rzeczy i budowle, które
były charakterystyczne dla życia mieszkańców Lwowa w latach komunizmu.
Uroczyste odsłonięcie pomnika pierwszego drukarza Iwana
Fedorowa na skwerze między ulicami Pidwalną i Ruską, przed budynkiem Państwowego
Archiwum Obwodu Lwowskiego (DALO), odbyło się dnia 26 listopada 1977 roku. Jego
autorami byli znani lwowscy rzeźbiarze Walentyn Borysenko i Walentyn Podolskyj,
współpracował z nimi Anatolij Konsułow.
Pomnik wzniesiony został naprzeciwko Lwowskiego Narodowego Uniwersytetu
im. I. Franki w 1964 roku przez zespół architektów: Dymytra Krwawycza, Emanuila
Myśka, Jakiwa Czajkę, Wasyla Odrechiwskiego oraz Andrija Szulara.
Na terenie Lwowskiego Instytutu
Medycznego, pośrodku klombu przed najstarszym korpusem instytutu na ul.
Pekarskiej 52 (zbudowanym w 1894 roku wg projektu architekta Józefa Braunzeisa)
zbudowano w 1975 roku pomnik lekarzy, którzy zginęli podczas II wojny
światowej. Autorami pomnika byli rzeźbiarz Petro Kusznik i architekt Apołon
Orhanowycz.
Praca dyplomowa młodego
lwowskiego rzeźbiarza Anatolija Halana, absolwenta Lwowskiego Instytutu Sztuki
Stosowanej (obecnie Akademia Sztuk Pięknych) stanęła na podwórzu cerkwi Św.
Onufrego na ul. Chmielnickiego w 1971 roku. Była to kompozycja tematyczna
złożona z trzech figur – drukarza i podmajstrów. W cerkwi, w której w 1583
pochowany został drukarz Iwan Fedorow, mieściło się wówczas Muzeum Historii
Ukraińskiej Książki i Drukarstwa, filia Lwowskiej Galerii Obrazów. Z rozpadem Związku Radzieckiego kompleks klasztoru i cerkwi Św. Onufrego zwrócono jego
właścicielom – bazylianom. Muzeum Drukarstwa, noszące obecnie nazwę Muzeum Ukraińskiej
Książki Dawnej i Rękopisów, mieści się w dobudowanym budynku w parku
otaczającym Pałac Potockich na ul. Kopernika 15. Razem z muzeum zmieniła swoją
lokalizację również kompozycja „Pierwsi drukarze”, która znajduje się obecnie
przed wejściem do muzeu.
Autorami pomnika Markijana
Szaszkewycza byli znani lwowscy rzeźbiarze Dmytro Krwawycz i Mykoła Posikira.
Pomnik odsłonięto uroczyście 15 września 1990 roku na ul. Kopernika, na miejscu
zniszczonego budynku cerkwi seminaryjnej Św. Ducha.
18 listopada 1981 roku rzeźbiarz
Petro Kułyk bezpłatnie wykonał i zbudował model pomnika Iwana
Pidkowy mieszczącego się na placu noszącym obecnie jego imię. Podstawą pomnika
była rzeźba eksponowana na republikańskiej wystawie „Artyści Lwowa” w Kijowie,
zaaprobowana na posiedzeniu rady architektonicznoartystycznej przy Zarządzie
Planowania Architektonicznego Lwowa.
(lata 1960). Gmach Lwowskiej Państwowej Akademii Weterynaryjnej Medycyny zbudowany w stylu „radzieckiego historyzmu”, projekt wykonano w pracowni znanego radzieckiego architekta I. Zołtowskiego w 1961 r. Budynek jest usytuowany przy ul. Piekarskiej za jej skrzyżowaniem z ul. Terszakowców i stanowi architektoniczną dominantę w zabudowie ulicy. Na fasadzie głównego gmachu jest umieszczona tablica pamiątkowa na cześć profesora Stepana Gżyckiego. Zabytek jest charakterystycznym przykładem budowli w stylu „radzieckiego historyzmu”, przedstawia wartość historyczną, jako budowla związana z działalnością profesora S. Gżyckiego. Uznany za zabytek historyczny o znaczeniu lokalnym.
Fontanna pojawiła się w tym miejscu w latach 70., po uporządkowaniu skweru na Placu Hałyckim. Niedawno fontanna została odnowiona, działa w miesiącach letnich. Autor kompozycji: Oleh Mykyta.
W 1940 roku na „wysepce”, która
istniała wówczas na skrzyżowaniu Prospektu Swobody, ul. Hnatiuka i Placu Iwana Pidkowy zbudowano monumentalny pomnik Konstytucji Stalinowskiej. Wykonano go ze
sklejki i pokryto betonem. Przyjaźń między narodami symbolizował figury
umieszczone w dolnej części kompozycji, składające się z pięciu kolumn. Były to
betonowe figury żołnierzaczerwonoarmisty, robotnika, kobietymatki z dzieckiem,
dziewczynystudentki oraz rolnika z małym chłopcem, widniały tam również napisy
po ukraińsku, polsku i hebrajsku.
W 1948 roku koło muzeum Iwana
Franka przy ul. I. Franka, 150-152 wzniesiony został pomnik pisarza w formie
popiersia umieszczonego na niewielkim postumencie. Autorem pierwszego we Lwowie
pomnika I. Franka był rzeźbiarz Pywarow.
W 1988 roku Towarzystwo Kultury Żydowskiej im. Szolema Alejchema we Lwowie zainicjowało budowę pomnika zamordowanym w getcie. Istniał już wówczas projekt pomnika. Jego autorką była mieszkanka Jerozolimy, niegdyś lwowiaka, Luisa Sterenstein. Ogólny budżet projektu, który zmieniał się kilka razy na skutek procesów inflacyjnych w latach 90., wyniósł ponad 500 tys. karbowańców. Mimo trudności, budowa została ukończona, i 23 sierpnia 1992 roku odsłonięty został pomnik ku czci ofiar lwowskiego getta (1941-43) – bez tradycyjnej białej zasłony, ale z czerwoną wstążką.
Ul. Pekarska – pomnik lekarzom poległym w czasie II wojny światowej
Ul. Kopernika – pomnik pierwszych drukarzy koło Muzeum Książki
Ul. Kopernika – pomnik Markijana Szaszkewycza
Pl. Pidkowy – pomnik Iwana Pidkowy
Ul. Piekarska, 50 – gmach Akademii weterynaryjnej
Pl. Halycka – fontanna
Prosp. Swobody – dawny pomnik Konstytucji Stalinowskiej
Ul. Ivana Franka – popiersie Iwana Franka
Prosp. Czornowoła – pomnik ofiar lwowskiego getta
Terytorium cmentarzu Łyczakowskiego – cmentarz wojskowy ("Marsowe Połe")
Źródła
Buchli, V. (2000). An archaeology of socialism. Oxford ; New York, Berg Publishers.
Bater, J. H. (1980). The Soviet city : ideal and reality. London, E. Arnold 1980: 163-170.
Crowley, D. and S. E. Reid (2002). Socialist spaces : sites of everyday life in the Eastern Bloc. New York, NY., Berg Publishers.
French, R. A. 1995. Plans, pragmatism and people: the legacy of Soviet planning for today's cities. Changing Eastern Europe; 2. London: UCL Press.
Shaw, D. J. B. (1991). Restructuring the Soviet City. The Soviet Union : a new regional geography? M. Bradshaw. London ; New York, Belhaven Press : Halsted Press: 67-82.
Smith, D. (1996) The Socialist City. In Cities after socialism : urban and regional change and conflict in post-socialist societies. Andrusz, G. D. et al.Oxford, Blackwell, 71-99.
