Rynek we Lwowie ID: 69

Celem pracy jest przedstawienie cech szczególnych lwowskiego Rynku, podkreślenie najważniejszych chwil w jego historii oraz głównych tendencji rozwoju. W przedstawionym temacie połączono materiały różnych projektów wizualnych Centrum Historii Miejskiej. 

Historia

Plac Rynkowy znajduje się w sercu zabytkowej części Lwowa. Z jednej strony taki plac jest integralną częścią każdego historycznego europejskiego miasta, składającego się z jednakowych elementów; z drugiej strony każdy Rynek posiada swoje cechy szczególne oraz nietypowe przestrzenne rozwiązania architektoniczne, które zawsze były i nadal pozostają ważnym czynnikiem w kształtowaniu tożsamości miasta. Plac rynkowy w obrębie murów miejskich był miejscem koncentracji życia publicznego, politycznego, socjalnego mieszczan, tutaj odbywały się różne wydarzenia i uroczystości. Pośrodku znajdowała się najbardziej znacząca budowla – ratusz, gdzie działała władza miejska. Najdroższe parcele wokół placu były zabudowane przez najzamożniejszych lwowian według projektów najlepszych ówczesnych architektów. Dzisiaj plac ten nadal jest ważnym, chociaż już nie jedynym centrum miasta. 

Bogata architektura oraz ważna rola placu rynkowego jest jednym z głównych powodów stałego zainteresowania badaczy. Celem tego tematu w ramach projektu „Lwów Interaktywny” jest prezentacja cech charakterystycznych dla lwowskiego rynku, podkreślenie momentów kluczowych w jego historii oraz głównych tendencji rozwoju. Najwięcej uwagi zwrócono nie tylko na szczegóły tworzące plac w dniu dzisiejszym, ale i tym, które pełniły ważną funkcję na różnych etapach rozwoju. W temacie połączone zostały materiały różnych multimedialnych projektów Centrum Historii Miejskiej – galeria dawnych zdjęć Rynku, przy pomocy których można prześledzić zmianę w wyglądzie placu w ciągu ХІХ-ХХ ww.; mapy historyczne rejestrujące stan miasta w różnych epokach (w czasie istnienia fortyfikacji miejskich koniec XVIII w., oraz miasta w czasie tak zwanego “fin de siècle”), krótki film dokumentalny o pomnikach architektury i zbiory Lwowskiego Muzeum Historycznego, znajdującego się w kamienicach na rynku.

Powiązane budynki i przestrzenie

  • Pl. Rynek, 2 – dawna kamienica Bandinellowska

    Budynek jest jednym z lepszych przykładów architektury późnego renesansu we Lwowie. Jego budowa datowana jest na koniec XVI w., przebudowa miała miejsce w latach 1737-1739. Budynek jest pokazowym przykładem miejskiej architektury pałacowej doby renesansu. Jego tradycyjna nazwa, „Kamienica Bandinellowska”, pochodzi od nazwiska pierwotnego właściciela.

    Read more
  • Pl. Rynek, 3 – dawna kamienica Wilczkowska

    Budynek mieszkalny, zbudowany w XVI w., przebudowany w XVIII w. (autor projektu:: P. Polejowski). W architekturze kamienicy formy późnego baroku (obecne w dekoracjach rzeźbiarskich parteru) łącza się z klasycystyczną fasadą.

    Read more
  • Pl. Rynek, 4 – Czarna kamienica

    Czarna kamienica jest zabytkiem późnego renesansu. Jego budowa datowana jest na lata 1588-89 (autorzy projektu: P. Barbon, P. Rzymianin). i 1596 (dobudowa drugiego piętra, autor projektu: P. Krasowski). Kolejne przebudowy odbyły się w latach 1677 (rzeźby fasad, attyka, autor projektu: M. Gradowski); 1884 (dobudowa trzeciego piętra, autorzy projektu: M. Fechter, A. Piotrowski); 1911 (restauracja fasady, autor projektu: E. Żychowicz); 1926 (restauracja wnętrza).

    Read more
  • Pl. Rynek, 5 – dawna kamienica Hanlowska

    Budynek mieszkalny (obecnie – budynek Lwowskiego Muzeum Historycznego) datowany jest na koniec XVI w. (autor projektu: Piotr Krasowski), rozbudowany został w XVII w., w XIX w. gruntownie go przebudowano. Obecny charakter budowli jest rezultatem przebudowy kamienicy renesansowej w duchu klasycyzmu.

    Read more
  • Pl. Rynek, 6 – dawna kamienica Korniakta albo Królewska

    Kamienica Korniakta, albo Kamienica Królewska (obecnie – siedziba Lwowskiego Muzeum Historycznego, Rynek 6). Styl architektoniczny tego budynku – najbardziej znanej wśród kamienic lwowskiego Rynku – charakteryzuje połączenie stylów różnych epok. Można wśród nich wymienić gotyk (sklepienia piwnic), renesans (plan budynku i fasad), manieryzm/ barok (attyka), empire (niektóre elementy dekoracji fasady, wnętrza), neorenesans (zrekonstruowane wewnętrzne podwórze). W chronologii budownictwa jako najważniejsze daty wymienić należy 1580 r. (budowa kamienicy, autor projektu: P. Barbon) oraz 1678 r. (dobudowa attyki). Kolejne przebudowy miały miejsce w XVIII-XIX w., w latach 1910-1912 rekonstruowano podwórze. Historyczna nazwa – „Kamienica Korniakta” – pochodzi od imienia pierwszego właściciela, greckiego kupca Konstantyna Korniakta. Budynek włączony został w zabudowę wschodniej pierzei Rynku, jego tylna fasada wychodzi na ul. Fedorowa.

    Read more
  • Pl. Rynek, 8 – dawna kamienica Bernatowiczowska

    Budynek datowany jest na koniec XVI w. – początek XVII w., w latach 40. XIX w. został przebudowany (autor projektu: Fryderyk Bauman). Ogólne założenie zabytku nosi w związku z tym wyraźne cechy renesansu, zaś w dekoracji fasady przeważają formy klasycystyczne. Kamienica mieści się na wschodniej pierzei Rynku, tylna fasada wychodzi na ul. Fedorowa. Obecnie (2009) budynek mieszkalny.

    Read more
  • Pl. Rynek, 9 – dawny pałac arcybiskupi

    Dawny Pałac arcybiskupi (obecnie budynek mieszkalny). Budynek pełnił funkcje pałacu arcybiskupiego, datowany jest na 1634 r. (autor projektu: J. Pokorowicz), przebudowany został w 1845 r. Architektura tego obiektu łączy w sobie cechy renesansu (plan budynku) i klasycyzmu (fasada). Budynek o sześciookiennej fasadzie wzniesiony został na dwóch sąsiednich posesjach wschodniej pierzei Rynku. Jego tylna fasada wychodzi na ul. Fedorowa.

    Read more
  • Pl. Rynek, 10 – dawny pałac Lubomirskich

    Budynek jest przykładem pałacu magnackiego doby baroku, włączonego w zespół późnośredniowiecznej i renesansowej zabudowy Rynku. Wzniesiony został w XVII w., w latach 1744-1763 został kapitalnie przebudowany (autorzy projektu: Jan de Witte, Bernard Meretyn, Marcin Urbanik; rzeźbiarze Sebastian Fesinger, Stefan Kodecki).

     

    Read more
  • Pl. Rynek, 14 – dawna kamienica Massariego lub Wenecka

    Kamienica Massariego. Budynek zaliczany jest do najcenniejszych zabytków renesansowych we Lwowie. W swoim czasie był rezydencją konsula Republiki Weneckiej. Historia budowy obiektu zaczyna się w latach 80. XVI w. (autor projektu: Piotr Szczęśliwy), obejmuje przebudowy w wieku XVII, XIX i XX oraz prace restauracyjne w 1936 r. Nazwa historyczna pochodzi od funkcji konsula Republiki Weneckiej, pełnionej przez dawnego właściciela budynku, Antonio Massariego. W budynku zachowały się stropy i elementy dekoracji z najdawniejszego okresu budowy obiektu, zakończonego ok. 1589 r. (budową kierował architekt: P. Szczęśliwy). Daty „1600” i „1660” na fasadzie i w sieniach wskazują na dalszy przebieg robót budowlanych, które zakończyły się przebudowami i restauracjami w XIX i XX w.

    Read more
  • Pl. Rynek, 16 – dawna kamienica Mieszkowska

    Kamienica zbudowana została w XV w., do dziś zachowały się częściowo średniowieczne sklepienia i stropy. W XIX w. została gruntownie przebudowana, i jako taka daje wyobrażenie o zmianach, których architektura późnośredniowieczna doznawała we Lwowie w okresie panowania historyzmu. Budynek wzniesiony został w XVI w. Zachował charakterystyczne atrybuty gotyckie (plan budynku, sklepienia parteru), które na skutek XIX-wiecznej przebudowy w wystroju pierwszego, drugiego i trzeciego piętra zostały uzupełnione motywami historyzującymi. Obecnie (2008) budynek mieszkalny.

    Read more
  • Pl. Rynek, 17 – dawna kamienica Francwenigowska

    Budynek datowany jest na XV w., zachowały się w nim częściowo sklepienia i stropy z okresu późnego średniowiecza. W XVIII w. nastąpiła przebudowa obiektu styli rokoko (autor projektu: F. Wenigowski). Architektura kamienicy jest połączeniem pozostałości stylu gotyckiego z późnym barokiem. Obecnie (2008) budynek mieszkalny.

    Read more
  • Pl. Rynek, 20 – dawna kamienica Kreizerowska

    Kamienica mieszkalna doby baroku, zbudowana w XVIII w. na miejscu wcześniejszej zabudowy z okresu późnego średniowiecza i wczesnego renesansu przez F. Kulczyckiego. Zdobienia tego budynku są jednym z najbardziej wyrazistych we Lwowie przykładów dekoracji w stylu rokoko. Obecnie (2008) budynek mieszkalny.

    Read more
  • Pl. Rynek, 21 – dawna kamienica Dąbrowska

    Jedna z typowych późnorenesansowych kamienic w centralnej części dawnego Lwowa, zbudowana w XVII w. i przebudowana w XIX w., wchodzi w skład kompleksu zabudowy północnego przęsła Rynku. Obecnie (2008) budynek mieszkalny.

    Read more
  • Pl. Rynek, 23 – dawna kamienica Szolc-Wolfowiczów

    Dawna Kamienica Szolc-Wolfowiczów. Budynek jest znanym zabytkiem architektury lwowskiej doby późnego renesansu. Najważniejsze daty w historii budowy obiektu: 1570 r., przebudowa w połowie XVII w. i w połowie XVIII w. Kamienica Szolc-Wolfowiczów jest bardzo cennym obiektem ze względu na w pełni zachowane zdobienia rzeźbiarskie fasady z XVII w. Historyczna nazwa kamienicy – Kamienica Szolc-Wolfowiczów – pochodzi od nazwiska dawnych właścicieli budynku. Najważniejsze etapy budowy kamienicy miały miejsce w 1570 r., w połowie XVII w. i połowie XVIII w. Obecnie (2008) budynek mieszkalny.

    Read more
  • Pl. Rynek, 24 – dawna kamienica Massarych

    Budynek w przeszłości pełnił funkcje mieszkalne, obecnie użytkowany jest przez Lwowskie Muzeum Historyczne. Budynek mieszkalny, którego podstawowa bryła datowana jest na XV w. i pierwszą połowę XVI w., jest typowym przykładem zabudowy mieszkalnej Rynku doby późnego średniowiecza, adaptowanej z czasem na potrzeby muzeum (przebudowa z 1920 r.). Kamienica zbudowana została na zachodniej pierzei Rynku. Podstawowe etapy budowy: XV w., pierwsza połowa XVI w., przebudowa w 1920 r.

    Read more
  • Pl. Rynek, 28 – dawna kamienica Gepnerowska

    Kamienica jest typowym przykładem lwowskiej architektury mieszkalnej doby renesansu, z pozostałościami gotyckimi. Budowa miała miejsce w XV w., przebudowy w XVII w. Kamienica zbudowana została na zachodniej pierzei Rynku, ma plan wydłużonego ze wschodu na zachód prostokąta. Budynek wzniesiono w XV w., przebudowano na początku XVII w. Obecnie (2008) budynek mieszkalny.

    Read more
  • Pl. Rynek, 29 – budynek mieszkalny (dawny pasaż Andriollego)

    Kamienica datowana jest na lata 1766-1778, autorzy projektu:– H. Muradowicz, F. Kulczycki. Architektura tego budynku, będącego częścią zespołu późnośredniowiecznej zabudowy Rynku, jest przykładem klasycyzmu ostatniej ćwierci XVIII w. Budynek typu pałacowego, wzniesiony na zachodniej pierzei Rynku na miejscu dwóch dawnych kamienic. Budowa datowana jest na lata 1766-1778, autorzy projektu: – H. Muradowicz, F. Kulczycki. Obecnie (2008) budynek mieszkalny.

    Read more
  • Pl. Rynek, 31 – budynek mieszkalny

    Kamienica wzniesiona została w XVII w. Jej plan zachował cechy typowe dla wieku XV-XVI. Z czasem fasada została poddana gruntownej przebudowie w stylu art deco (1923, autor projektu: B. Wiktor, rzeźbiarz Z. Kurczyński). Kamienica zajmuje posesję na zachodniej pierzei Rynku. Wzniesiona została w XVII w. Obecnie (2008) budynek mieszkalny.

    Read more
  • Pl. Rynek, 45 – budynek mieszkalny

    Zajmuje narożną posesję na północnej pierzei Rynku. Ukończony w 1803 r., jest przykładem stylu empire. Mury zachowały częściowo pozostałości gotyckich konstrukcji datowanych na XV w. Budynek zajmuje narożną posesję na północnej pierzei Rynku. Fasada wschodnia wychodzi na ul. Drukarską. Kamienica wzniesiona została na miejscu dwóch starszych budynków z XV w. Przebudowa rozpoczęła się ok. 1800 r., prace zakończono w 1803 r., prace restauracyjne wykonano w 1934 r. Obecnie (2008) budynek mieszkalny.

    Read more
  • Pl. Rynok – Figura Neptuna

    Figura Neptuna znajduje się w północno-zachodnim rogu Rynku. Badacz lwowskiej rzeźby J. Birulow pisał: „Do najlepszych dzieł Hartmana Witwera (1774-1825) należą bez wątpienia cztery kamienne, wykonane z wapienia posągi na rogach Rynku – uosabiają alegorie Ziemi (figury Diany i Adonisa) oraz Wody (figury Neptuna i Amfitryty). Czas wykonania figur można określić na lata 1810-1814. Pierwsza wzmianka pisemna o posągach na Rynku pochodzi z 1815 roku. Rada miejska wydała wówczas rozporządzenie o ochronie posągów podczas tradycyjnego ukraińskiego święta Jordanu (poświęcenia wody)”.

    Read more
  • Pl. Rynok – Figura Amfitryty

    Figura Amfitryty znajduje się w północno-zachodnim rogu Rynku. Badacz lwowskiej rzeźby J. Birulow pisał: „Do najlepszych dzieł Hartmana Witwera (1774-1825) należą bez wątpienia cztery kamienne, wykonane z wapienia posągi na rogach Rynku – uosabiają alegorie Ziemi (figury Diany i Adonisa) oraz Wody (figury Neptuna i Amfitryty). Czas wykonania figur można określić na lata 1810-1814. Pierwsza wzmianka pisemna o posągach na Rynku pochodzi z 1815 roku. Rada miejska wydała wówczas rozporządzenie o ochronie posągów podczas tradycyjnego ukraińskiego święta Jordanu (poświęcenia wody)”.

    Read more
  • Pl. Rynok – Figura Adonisa

    Figura Adonisa znajduje się w północno-wschodnim rogu Rynku. Badacz lwowskiej rzeźby J. Birulow pisał: „Do najlepszych dzieł Hartmana Witwera (1774-1825) należą bez wątpienia cztery kamienne, wykonane z wapienia posągi na rogach Rynku – uosabiają alegorie Ziemi (figury Diany i Adonisa) oraz Wody (figury Neptuna i Amfitryty). Czas wykonania figur można określić na lata 1810-1814. Pierwsza wzmianka pisemna o posągach na Rynku pochodzi z 1815 roku. Rada miejska wydała wówczas rozporządzenie o ochrnie posągów podczas tradycyjnego ukraińskiego święta Jordanu (poświęcenia wody)”.

    Read more
  • Pl. Rynok – Figura Diany

    Figura Diany znajduje się w południowowschodnim rogu Rynku. Badacz lwowskiej rzeźby J. Birulow pisał: „Do najlepszych dzieł Hartmana Witwera (1774-1825) należą bez wątpienia cztery kamienne, wykonane z wapienia posągi na rogach Rynku – uosabiają alegorie Ziemi (figury Diany i Adonisa) oraz Wody (figury Neptuna i Amfitryty). Czas wykonania figur można określić na lata 1810-1814. Pierwsza wzmianka pisemna o posągach na Rynku pochodzi z 1815 roku. Rada miejska wydała wówczas rozporządzenie o ochronie posągów podczas tradycyjnego ukraińskiego święta Jordanu (poświęcenia wody)”.

    Read more
  • Pl. Rynek, 2 – dawna kamienica Bandinellowska

    Pl. Rynek, 2 – dawna kamienica Bandinellowska
  • Pl. Rynek, 3 – dawna kamienica Wilczkowska

    Pl. Rynek, 3 – dawna kamienica Wilczkowska
  • Pl. Rynek, 4 – Czarna kamienica

    Pl. Rynek, 4 – Czarna kamienica
  • Pl. Rynek, 5 – dawna kamienica Hanlowska

    Pl. Rynek, 5 – dawna kamienica Hanlowska
  • Pl. Rynek, 6 – dawna kamienica Korniakta albo Królewska

    Pl. Rynek, 6 – dawna kamienica Korniakta albo Królewska
  • Pl. Rynek, 8 – dawna kamienica Bernatowiczowska

    Pl. Rynek, 8 – dawna kamienica Bernatowiczowska
  • Pl. Rynek, 9 – dawny pałac arcybiskupi

    Pl. Rynek, 9 – dawny pałac arcybiskupi
  • Pl. Rynek, 10 – dawny pałac Lubomirskich

    Pl. Rynek, 10 – dawny pałac Lubomirskich
  • Pl. Rynek, 14 – dawna kamienica Massariego lub Wenecka

    Pl. Rynek, 14 – dawna kamienica Massariego lub Wenecka
  • Pl. Rynek, 16 – dawna kamienica Mieszkowska

    Pl. Rynek, 16 – dawna kamienica Mieszkowska
  • Pl. Rynek, 17 – dawna kamienica Francwenigowska

    Pl. Rynek, 17 – dawna kamienica Francwenigowska
  • Pl. Rynek, 20 – dawna kamienica Kreizerowska

    Pl. Rynek, 20 – dawna kamienica Kreizerowska
  • Pl. Rynek, 21 – dawna kamienica Dąbrowska

    Pl. Rynek, 21 – dawna kamienica Dąbrowska
  • Pl. Rynek, 23 – dawna kamienica Szolc-Wolfowiczów

    Pl. Rynek, 23 – dawna kamienica Szolc-Wolfowiczów
  • Pl. Rynek, 24 – dawna kamienica Massarych

    Pl. Rynek, 24 – dawna kamienica Massarych
  • Pl. Rynek, 28 – dawna kamienica Gepnerowska

    Pl. Rynek, 28 – dawna kamienica Gepnerowska
  • Pl. Rynek, 29 – budynek mieszkalny (dawny pasaż Andriollego)

    Pl. Rynek, 29 – budynek mieszkalny (dawny pasaż Andriollego)
  • Pl. Rynek, 31 – budynek mieszkalny

    Pl. Rynek, 31 – budynek mieszkalny
  • Pl. Rynek, 45 – budynek mieszkalny

    Pl. Rynek, 45 – budynek mieszkalny
  • Pl. Rynok – Figura Neptuna

    Pl. Rynok – Figura Neptuna
  • Pl. Rynok – Figura Amfitryty

    Pl. Rynok – Figura Amfitryty
  • Pl. Rynok – Figura Adonisa

    Pl. Rynok – Figura Adonisa
  • Pl. Rynok – Figura Diany

    Pl. Rynok – Figura Diany

Źródła

  1. Charewiczowa Ł. Czarna kamienica i jej mieszkańcy. (Lwów, 1935. – S. 28.)
  2. Czołowski A. Lwów za ruskich czasów. (Kwartalnik historyczny. Lwów. – 1891. Zeszyt IV. – S.779-812. )
  3. Czołowski A. Historja Lwowa od założenia do roku 1600. (Lwów: Nakładem Koła TSL, 1925.)
  4. Jaworski F. Z przechadzek po Rynku lwowskim (Kurjer lwowski. – 1907. – II. Dodatek świateczny. – S. 15.)
  5. Jaworski F. Ratusz lwowski. - 1906.
  6. Архітектура Львова: Час і стилі. XIII—XXI ст. (Львів: Центр Європи, 2008. — 720 с.)
  7. Бевз. М. Урбаністичні трансформації центральної частини міста Львова у ХІХ-ХХ ст. // Архітектура Галичини ХІХ-ХХ століть. (Львів: ДУЛП, 1994. - С. 51-68)
  8. Бевз М., Лінда С., Мартинюк-Медвецька А., : Дослідження архітектури кам’яниці на пл. Ринок, 12. (Львів: Інститут "Укрзахідпроектреставрація", 2002.- С. 157-163)
  9. Диба Ю., Петрик В. Планувальна структура долокаційного Львова (Семінарій “Княжі часи”— Львів, 2002 р.– С. 40—59)
  10. Вуйцик В., Липка Р. Зустріч зі Львовом. (Львів: Каменяр, 1987. – С. 47-48)
  11. Вуйцик В. Державний історико-архітектурний заповідник у Львові. (Львів, 1991. – С. 31)
  12. Зубрицький Д. Хроніка міста Львова. – 2-е вид. (Львів: Центр Європи, 2006. – 604 с.)
  13. Мартинюк-Медвецька А. Ренесансні міщанські будинки Львова та Жовкви в контексті практики забудови міст Європи (Вісник НУ "ЛП", "Архітектура", 2000, № 410.- Львів: вид-во НУ "ЛП".- С. 107-113)
  14. Мартинюк-Медвецька А. Збереженість давньої планувальної структури та елементів у кам’яниці № 45 на пл. Ринок у Львові (Вісник НУ "ЛП", "Архітектура", 2002, № 439.- Львів: вид-во НУ "ЛП".- С. 155-162)
  15. Могитич, Іван (ред.) Володимир Вуйцик. Вибрані праці. (Львів, Вісник 14 Ін-ту Укрзахідпроектреставрація, 2004)
  16. Могитич Р. Планувальна структура львівського Середмістя і проблеми його датування. (ЗНТШ, Т.ССХХVІІ. - Львів: вид. НТШ, 1994. С. 279-288)
  17. Могитич Р. Проблеми початків львівського середмістя у світлі документів та історіографії // Урбаністично архітектурні проблеми міст Галичини. (Львів: Державний університет "Львівська політехніка", 1996. – СС. 91-93)
  18. Рибчинський О. Архітектура забудови ринкових площ міст та містечок Галичини кінця XVIII - початку ХХ століття // Збірник НУ “Львівська політехніка”, “Архітектура”. (Львів, 2001. -№ 429. – С.174-177)
  19. Рибчинський О. Ринкові площі як головний публічний простір Галицького міста // Містобудування та територіальне планування: Науково-технічний збірник. (К: КНУБА, 2009. – Вип.33. - С. 364-37)
  20. Трегубова Т. О., Мих Р. М. Львів. Архітектурно-історичний нарис. (К: "Будівельник", 1989. – С. 57)
  21. Яворський Ф. Про сірий Львів. (Львів: Центр Європи, 2012.)

Cytowanie

Olha Zarechnyuk. "Rynek we Lwowie". Tłumacz. Liany Blicharskiej. Lwów Interaktywny (Centrum Historii Miejskiej 2018). URL: https://lia.lvivcenter.org/pl/themes/rynok-square/

Autor(ka): Olha Zarechnyuk

Redaktor(ka): Taras Nazaruk