Ul. Bohomolca, 8 – budynek mieszkalny ID: 34

(1907) - budynek mieszkalny w zabudowie atrialnej, w stylu secesyjnym, zbudowany został trzypiętrowy budynek według projektu Jana Lewińskiego (Іванa Левинського), zamówiony przez Izraela Elstera, Solomona Eltnera i Leona Topfa. Fasada dekorowana secesyjną sztukaterią i okuciami, ozdobiona ceramicznymi płytkami. We wnętrzu budynku zachowały się witraże. W latach 30. w budynku znajdował się zakład fotograficzny „Foto-Oto” (Oleh Łużnicki [Олег Лужницький] i J. Silberbusch). Od 1985 r. stanowi zabytek architektury miejscowego znaczenia. Obecnie (2009) kamienica wykorzystywana jest jako budynek mieszkalny.

Historia

Najważniejsze etapy budowy:

• 1906 r.: 28 maja 1906 r. firma Elter&Topf kupiła od Klementyny (z Bogdanów) Witosławskiej działkę budowlaną przy ul. Pańskiej bocznej (z czasem – Asnyka, obecnie – Bohomolca). W 1907 r. na działce tej zbudowany został trzypiętrowy budynek według projektu architekta (koncesjonowanego budowniczego) Jana Lewińskiego (Іванa Левинського), na zamówienie Izraela Elsnera, Solomona Elsnera i Leona Topfa. 15 maja 1906 r. właściciele proszą w magistracie o pozwolenie na rozpoczęcie budowy. Projekt został zatwierdzony przez magistrat 8 czerwca 1906 r. 16 lipca 1907 r. właściciele proszą magistrat o pozwolenie na zamieszkanie (akt podpisany został przez właścicieli 12 lipca 1907 r.). Budowa została ostatecznie zakończona 29 sierpnia 1907 r. Pozwolenie na zamieszkanie właściciele otrzymali 7 października 1907 r. (DALO 2/2/128)

Obecne funkcje budynku:

• obiekt wykorzystywany jest jako budynek mieszkalny (2008 r.)

Architektura

• Budynek mieszkalny w zabudowie atrialnej. Trzypiętrowy, ceglany, tynkowany. Zbudowany w stylu secesyjnym. Wnętrze na planie sekcyjnym. Klatka schodowa oświetlona jest górnym plafonem świetlnym w formie łuku, wykonanym techniką witrażową. Na klatce schodowej na poziomie parteru zachowało się okno wykonane techniką pseudowitraża. Symetryczna kompozycja fasady głównej z dwiema bocznymi częściami niwelowana jest nieco przez przemieszczenie w lewo portalu wejściowego. Parter podkreślony jest rustyką biegnącą w rzędach i oddzielony od pierwszego piętra profilowanym fryzem ozdobnym. Dominująca ozdobą fasady jest balkon na poziomie pierwszego piętra, ciągnący się na całej szerokości jego środkowej części. Wystaje z płaszczyzny fasady, opierając się na masywnych kroksztynach, które przechodzą w dekoracyjne żebra ogrodzenia. Balkonowe ogrodzenie tworzą elementy kute i betonowe, układające się w moduły wyobrażające stylizowane kwiaty barwinka. Na wysokości drugiego piętra części bocznych usytuowane są symetrycznie balkony na takich samych kroksztynach, z secesyjną, kutą balustradą. Na wysokości drugiego piętra centralnej części ściana fasady podkreślona jest secesyjnymi lizenami, które dochodzą do górnej części okien drugiego piętra. Na drugim piętrze fasada ozdobiona jest ceramicznymi płytkami, mających właściwości interferencji światła. Prostokątna brama główna i świetlik nad nią wykonane zostały z kutego metalu z  użyciem charakterystycznych dla secesji zdobień. Budynek kończy się profilowanym gzymsem, który w części centralnej podkreślony jest pasem elementów dekoracyjnych w stylu jońskim, a w częściach bocznych pas rozdzielają stylizowane kroksztyny.  

Zabytkowy wystrój wnętrza:

• Imitacja witrażu na klatce schodowej, 1906 r. Pracownia witraży Leona Appla. Okno klatki schodowej budynku ozdobione jest pseudowitrażem, wykonanym techniką  malarską (farby ceramiczne) na szkle fakturowanym. Okno wykonane zostało w taki sposób, by w pełni imitowało klasyczny witraż. Ołowiane obramowanie otacza szklane detale, tworząc podstawowy rysunek witraża. Pierwotny malunek zachował się na formie, która imituje ogon pawia. Stylizowane pióra pawia układają się w wachlarz, wykonane zostały w tonacji brązowo-czerwono-ochrowej z dodatkiem zieleni. W lewym dolnym kącie zachowała się szklana tafla malowana w liście i łodygi delikatnych roślin oraz kwiaty tulipanów. Z boków okno otacza wąska smuga imitująca obejmę witraża, złożoną z kawałków szkła. Reszta malunku się nie zachowała.

• Szklany plafon świetlny  klatki schodowej, 1906 r. Pracownia witraży Leona Appla. Klatka schodowa budynku oświetlona jest górnym szklanym plafonem o kształcie łuku. Kompozycja witraża jest symetryczna. Rysunek metalowego obramowania imituje siatkowane skrzydła owadzie.

Ludzie

Autorzy projektu (rekonstrukcji), współautor:

• architekt (koncesjonowany budowniczy) Jan Lewiński (Іван Левинський), projekt nie datowany

Główni właściciele budynku (działki i nieruchomości)"

• 1906 r., Izrael Elster, Solomon Elster i Leon Topf, według dokumentów DALO z 15 maja 1906 r., z 7 października 1907 r.

Inni właściciele i mieszkańcy budynku:

• Kulczycki Władysław, inżynier (Skorowidz 1910)

• Libman Adolf, bankier (skorowidz 1910, Księga 1914)

• Różycki Jan, emerytowany nauczyciel (Skorowidz 1910)

• Turkut Wanda, wdowa (Skorowidz 1910)

• Grünfeld Józef, inspektor handlu szkłem w Galicji i Bukowinie (Skorowidz 1910)

• Auerbach Izydor, kupiec (Księga 1914)

• Baumen Maksymilian, urzędnik bankowy (Księga 1914)

• Fruchter Albert, agent [?] (Księga 1914)

• Hadinger Anna, wdowa po kapitanie (Księga 1914)

• Majewski Józef, inspektor ubezpieczeniowy (Księga 1914)

• Malawski Bogumił, praktykant służby celnej (Księga 1914)

• Mazur Dawid, fotograf (Księga 1914)

• Peszes Joachim, dr, sekretarz zboru (Księga 1914)

• Regenstreif Zygmunt, inżynier (Księga 1914)

• Reiss Adolf, urzędnik ubezpieczeniowy

• Szeffer Maurycy, kupiec (Księga 1914)

• Wojnarowski Kazimierz, jubiler (Księga 1914)

• Zaprulkiewicz Józef, księgarz (Księga 1914)

• Zimmels Eugenia, wdowa (Księga 1914)

• Żuk Andrij, redaktor (Księga 1914)

• Bauman Maksymilian, urzędnik bankowy (Księga 1914, Informator 1932)

• Landau Lea, dr, lekarz (Informator 1932)

• Frenkel Henryk, dyrektor firmy transportu międzynarodowego Szenker i Spółka (spis 1937)

• Kurc Adam, dr, lekarz (Spis 1937)

• Dymirowski Z., specjalista chorób wewnętrznych (Spis 1937)

• „Foto-Oto”, w latach 1936-1938 zakład fotograficzny, właściciel Oleh Łużnyckyj i I. Zilberbusz (Spis 1937)

• Czepurnoj P. P. (Spis 1940)

• Nowosiełow W. P. (Spis 1946)

Інтерв'ю

Źródła